Ўзбекистон, Тошкент – Batafsil.uz. Дарҳол эътироз билдирманг ва Алишер Навоий севимли ва ҳурматли шоир, ёзувчи, файласуф, давлат арбоби деманг... Ҳа, унга мамлакатимизнинг кўплаб шаҳарларида кўплаб ёдгорликлар ўрнатилган, шаҳар, вилоят, кўчалар, мактаблар, университетлар унинг номи билан аталган. Ҳар йили 9 февраль куни дунёнинг турли мамлакатларидан олимлар ташриф буюрадиган халқаро илмий конференциялар ўтказилади. Ҳар йили унинг туғилган кунида таълим муассасаларида олимлар маърузалар ўқийдилар, Алишер Навоийга бағишланган кўргазмалар ташкил этилади, мактаб ўқувчилари унинг шеърларини ўқийдилар. Буларнинг барчаси давлат, расмий ишлардир. Гап бошқа нарса ҳақида кетмоқда.
Келинг, даставвал Шотландияда шоир Роберт Бёрнс ва унинг шеъриятига қандай муносабатда бўлишларини билиб олайлик.
25 январь – Шотландиялик шоирнинг туғилган куни. Шу куни, унинг аҳолисининг сўзларига кўра, ҳар бир оилада хаггис тайёрланмоқда. Бу қўзичоқ ошқозонидан тайёрланган таом бўлиб, ҳасипга ўхшаш нарса. Кечки овқатдан сўнг, барча оила аъзолари навбатма-навбат Бёрнс шеърларини ёддан ўқийдилар. Ҳамма буни ёддан билади, исталган вақтда ва исталган жойда айтиб беришлари мумкин.
Агар биз мамлакатимиз аҳолисидан буюк шоиримиз асарларидан шеърий сатрларни ўқишни сўрасак, эҳтимол мактаб ўқувчилари ўқийдилар, аммо ёшлар ва катталар буни ҳар доим ҳам қила олмайдилар. Нима учун? Келинг, муҳокама қилиб кўрайлик.
Бизнинг тарихимизга, адабиётимизга, санъатимизга муносабат юзаки, кўпинча расмийдир. Биз уларни яхши билмаймиз, гарчи биз минглаб сайёҳлар мамлакатимизга ташриф буюриб, меъморий ёдгорликлар, ҳунармандчилик буюмлари, табиат ва таомларимиздан қойил қолишларини яхши кўрамиз.
Алишер Навоий шеърияти қийин, кўп жиҳатдан тушунарсиз эканлигини баҳона қилиш мумкин: мураккаб рамзлар, метафоралар, эпитетлар сўфийлик ва тарих ҳақида қўшимча билимларни талаб қилади. Ҳа, шеърни ўрганиш катта маънавий ва ақлий ишдир. Аммо у қанчалик қувонч ва руҳий юксалишни олиб келади! Ўқийлик:
Кеча келгумдур дебон
Кеча келгумдур дебон ул сарви гулру келмади,
Кўзларимга кеча тонг отқунча уйқу келмади.
Лаҳза-лаҳза чиқтиму чектим йўлида интизор,
Келди жон оғзимғаю ул шўхи бадхў келмади.
Оразидек ондин эрканда гар этти эҳтиёт,
Рўзгоримдек ҳам ўлғанда қоранғу келмади.
Ул париваш ҳажридинким йиғладим девонавор,
Кимса бормуким, анга кўрганда кулгу келмади.
Кўзларингдин неча су келгай, деб ўлтурманг мени
Ким, бори қон эрди келган, бу кеча су келмади.
Толиби содиқ топилмас, йўқсаким қўйди қадам
Йўлғаким аввал қадам, маъшуқи ўтру келмади.
Эй Навоий, бода бирла хуррам эт кўнглунг уйин,
Не учунким бода келган уйга қайғу келмади.
***
Кимга қилдим бир вафоким, юз жафосин кўрмадим,
Кўргузуб юз меҳр, минг дарду балосин кўрмадим.
Кимга бошимни фидо қилдимки, бошим қасдиға,
Ҳар тарафдин юз туман тийғи жафосин кўрмадим.
Кимга кўнглум айлади меҳру муҳаббат фошким,
Ҳар вафога юз жафо онинг жазосин кўрмадим.
Кимга жонимни асир эттимки, жоним қатлигъа,
Ғайр сори хулқу лутфи жон физосин кўрмадим.
Кимга солдим кўз қарову оқини ишқ ичраким,
Қон аро пинҳон кўзум оқу қаросин кўрмадим.
Сен вафо ҳусн аҳлидин қилма таваққуъ, эй рафиқ,
Ким, мен ушбу хайлнинг ҳусни вафосин кўрмадим.
Эй Навоий, тавба андин қилмадим шайх олдида,
Ким бу ишда дайр пирининг ризосин кўрмадим.
***
Бу сатрлар қанчалик доно ва аниқ!
"Ўзбекистондаги хорижий тиллар" порталида (fledu.uz) бир неча йил олдин "Навоий чексиздир" акцияси ташкил этилган эди. Турли тилларда буюк Навоий сатрлари янгради. Акция давом этмоқда.
Биз билишимиз керак бўлган нарсалар борлигига амин бўласиз. Ҳамюртларимиз Навоийни қандай ўқишини томоша қилишга ва facebookда ушбу акциясига қўшилишга таклиф қиламиз.
Изоҳлар мавжуд емас