Ўзбекистон, Тошкент – Batafsil.uz. Ўзбекистонда яна пахта кластерлари тизимини ўзгартиришга қарор қилинган. Амалдаги самарасиз ишламоқда. Бу ҳақда мухбиримиз хабар бермоқда.
Мазкур қарор ҳақида Шавкат Мирзиёев томонидан бир кун олдин ўтказилган йиғилиш якунлари бўйича маълум бўлган.
Таҳлилларга кўра, бу йил 41 та пахта-тўқимачилик кластерида ҳосил 40 центнердан, 9 тасида эса 30 центнердан кам бўлган. Жиззах, Қашқадарё, Наманган, Самарқанд ва Тошкент вилоятларида унумдорлик пастлиги ва юқори таннархи туфайли рентабеллик 10-11 фоиздан ошмаган.
Бундан ташқари, ижобий ҳам тажриба мавжуд. Масалан, Навоий вилоятидаги "Навбаҳор" кластерида янги хорижий пахта нави гектарига ўртача 70 центнердан ортиқ ҳосил беради, унинг тан нархи Жиззах вилоятига нисбатан қарийб икки баравар паст.
Энди кластерларда пахта уруғини ишлаб чиқаришга янги ёндашувлар қўлланилади. Масалан, ҳар бир вилоятнинг бонитет баллари паст бўлган, сувдан фойдаланиш имконияти етарли бўлмаган ва ҳосилдорлик 30 дан кам бўлган туманларидан бирида ҳосилдорлиги 70-80 центнердан ортиқ пахта уруғини олиб киришга рухсат берилади. Шунингдек, уруғчилик институтлари томонидан ишлаб чиқилган янги юқори маҳсулдор навларни алмаштириш орқали 30 центнердан кам ҳосил берадиган навларни экиш тўхтатилади.
Соҳадаги яна бир долзарб масала-баъзи кластерлар ва фермерлар ўртасидаги ўзаро ҳисоб-китоблар интизомининг бузилиши. 122 та кластер қишлоқ хўжалиги Жамғармаси ва фермерлардан қарздор. 6 та кластерга имтиёзли кредитлар берилган, гарчи улар ишлаб чиқариш қувватига эга бўлмасада.
Шундан келиб чиқиб, кластерларни ташкил этишнинг янги тизимини жорий этиш, уларнинг фермерлар билан ўзаро муносабатларини ташкил этиш тўғрисида қарор қабул қилинган. Бундан буён янги ташкил этилган кластерларга молиявий кўрсаткичлар, ишлаб чиқариш қувватлари ва техникаларнинг етарлилиги талаблари қўйилади, улар очиқ танлов асосида танланади. Улар камида икки босқичли қайта ишлашга эга бўлиши керак.
Фермерлар бир ҳудуд ичида исталган кластер билан фьючерс шартномаларини тузишлари мумкин бўлади. Шунингдек, улар ҳосилнинг бир қисмини фьючерсдан ташқари биржа орқали сотишлари мумкин. Бундан ташқари, келгуси йил ҳосили учун пахта етиштиришга 60 фоизлик аванс кўринишидаги имтиёзли кредитлар тўғридан-тўғри аграрийларга берилади.
Кластерлар эса етиштирилган пахтани сотиб олиш ва ҳосил йиғиш учун маблағ ажратиш ҳисобига молиялаштирилади. Алоҳида маблағлар чуқур қайта ишлаш учун ажратилади.
Президент мутасаддиларга кластерлар ва фермер хўжаликларини молиялаштиришнинг янги тартибини белгилаш, улар ўртасидаги дебиторлик ва кредиторлик қарзларини ҳал этиш юзасидан топшириқ берган. Кластерларни халқаро молиявий стандартларга ўтказиш зарурлиги қайд этилган.
Тахминларга кўра, бу йилги пахта ҳосилини тўлиқ қайта ишлаш натижасида 2024 йилда саноат маҳсулотлари ишлаб чиқариш 9,6 миллиард долларга, экспорт эса 4,5 миллиард долларга етиши мумкин.
Йиғилишда аграр соҳани молиялаштириш масаласи ҳам таҳлил қилинган. Халқаро молия ташкилотларидан жалб қилинган маблағлардан тўлиқ фойдаланилмаётгани қайд этилган.
Ушбу маблағлар 20-25 йилга жалб қилинган бўлса-да, банклар уларни тадбиркорларга 5-7 йилга ажратмоқда. Кредит бериш учун лойиҳаларни кўриб чиқиш муддати бир йилгача давом этмоқда. Фойдаланиш йўналишлари чекланганлиги сабабли, ушбу ресурслар тадбиркорлар учун унчалик қизиқ эмас.
Шу сабабли, ушбу ресурслар банклар учун ҳам, тадбиркорлар учун ҳам жозибадор шартларда тақсимланиши зарурлиги таъкидланган. Қишлоқ хўжалиги лойиҳалари учун кредитлар муддати уч йиллик имтиёзли давр билан 15 йилгача узайтирилиши ва уларни кўриб чиқиш 2 ойгача қисқартирилиши тўғрисида қарор қабул қилинган.
Қишлоқ хўжалиги вазирлигига халқаро молия ташкилотлари, бюджет ва банклар томонидан ажратилган маблағлардан мақсадли фойдаланиш бўйича ички аудит хизматини ташкил этиш топширилган.
Изоҳлар мавжуд емас