Ўзбекистон, Тошкент – Batafsil.uz. Россия иқтисодиётига қўйилган Ғарб санкциялари Ўзбекистон бизнеси учун ўзига тўсатдан хос “совға” бўлди. Ўтган йил якунларига кўра, Россия 9,2 миллиард долларлик товар айланмаси билан Ўзбекистоннинг етакчи савдо шеригига айланган, бу кўрсаткич бир йилда 1,7 миллиард доллардан ошган.
Шу билан бирга, энг муҳими, ўтган йили Россия Федерациясига ўзбек товарларининг экспорти рекорд даражадаги 3 миллиард доллардан ошган. Ушбу кўрсаткич 12 ой ичида деярли 1 миллиард долларга ўсган. Россиянинг Ўзбекистондаги элчиси Олег Мальгиновнинг таъкидлашича, савдо-иқтисодий ҳамкорлик натижалари Ғарбнинг Москва ва Тошкент ўртасидаги иқтисодий алоқаларни узишга уринишлари кўпроқ оммавий шов-шув ва пиар эканлигини кўрсатмоқда.
Тенг ҳамкорлик
Сўнгги пайтларда Европа Иттифоқи ва АҚШ амалдорлари тобора кўпроқ Россия ва Марказий Осиё ўртасидаги иқтисодий алоқаларни узиш зарурлигини билдирмоқдалар. Бироқ, Россия Федерацияси ташқи ишлар вазири Сергей Лавров таъкидлаганидек, Марказий Осиё мамлакатлари Евроосиё маконида Ғарб қандай мақсадларни кўзлаётганини жуда яхши билишади. Айнан шу учун улар Ғарб таъсирига дучор бўлмаган, ташқи томондан ноқонуний таъсирлардан ҳимояланган шаклларда интеграция режаларини янада ривожлантиришни таъминлашга мўлжалланган қўшимча механизмларни яратишни ва йўлга қўйишни исташмоқда.
Марказий Осиё давлатларидан Россия Федерацияси билан ҳамкорлик қилмасликни талаб қиладиган Ғарбдан фарқли ўлароқ, Россия ҳукумати вакиллари минтақа давлатларини кимгадир қарши дўст бўлишга даъват қилишмаяпти. Худди шу Лавровнинг таъкидлашича, Россия мутлақо бошқача ёндашувга эга, у бошқа давлатлар билан ҳеч кимнинг мулоқот қилишини тақиқламайди.
"Биз ҳар-бир дўстона давлатдаги барча иқтисодий операторлардан эрталаб минбарга чиқиб олиб, Россияга қарши санкцияларга қарши эканликларини айтишларини талаб қилмаймиз. Биз учун уларнинг ҳеч бири санкцияларга қўшилмаганлиги ва уларнинг ҳар бири билан, шунингдек, бошқа минтақалардаги шерикларимиз билан биргаликда Ғарбдаги ҳамкасблар инжиқликларига, феълига боғлиқ бўлмаган янги механизмларни, ҳамкорлик воситаларини муваффақиятли ишлаб чиқаётганимиз ва топаётганимизнинг ўзи етарлидир", деди Россия ташқи ишлар вазири.
Россиянинг Ўзбекистондаги элчиси Олег Мальгинов ҳам мухбиримиз билан суҳбатда ушбу нуқтаи назарни тасдиқлади. Унинг сўзларига кўра, Россия Федерацияси ўзини бошқа мамлакатларга қарши қўймайди, республика истаган ва ўзаро алоқада бўлиши мумкин бўлган барча давлатлар билан муносабатларни ўрнатиш учун Ўзбекистон раҳбариятининг йўналишини қўллаб-қувватлайди.
"Алоқаларни узиш ва қайта йўналтириш тўғрисидаги хабарлар мунтазам учраб турмоқда. Бироқ, баъзи бир хаёлий эмас, балки ҳақиқий иқтисодий масалалар билан шуғулланадиган мутахассислар Ўзбекистонни Россиядан ажратиш қийин эканлигини тушунишади. Хўш, буни ким қиларкан? Европа Иттифоқими? Буни қайси йўл билан амалга оширишмоқчи? Улар бу ерга электр энергиясини етказиб беришни, нефть маҳсулотларини олиб киришни бошлайдиларми? Айтайлик, улар битта шамол электростанциясини олиб келишади, кейин нима бўлади?"- деди элчи.
Мальгиновнинг сўзларига кўра, иқтисодий жиҳатдан ажратиб олиш учун сармоя киритиш керак. Россия Ўзбекистонга миллиардлаб доллар сармоя киритди, ҳеч бир Европа мамлакати бу кўрсаткичга ҳатто яқинлашгани ҳам йўқ.
"Ўзбекистоннинг кучли Хитой ва ривожланаётган Туркия билан муносабатларини фаоллаштириш логистик ва иқтисодий жиҳатдан оқланади. Европа Иттифоқи ва АҚШ ҳақида нима дейиш мумкин? Хўш, улар асбоб-ускуналар ёки бошқа нарсаларни олиб келишади, аммо бу фақат пиар ва оммавий шов-шув учун бўлади. Ҳозирча катта инвестициялар кўринмайди. Бу даврда эса Россия нима қилмоқда? Биз товар айирбошлаш ҳажмини оширишда давом этаяпмиз, янги лойиҳаларни амалга оширмоқдамиз. Тўғри, биз 2022 йилда юзага келган баъзи қийинчиликларни енгиб ўтишимиз керак. Аминманки, биз бу муаммоларни ҳал қиламиў", – дея таъкидлади дипломат.
Шу билан бирга, унинг айтишича, Россия ўзини бошқа мамлакатларга қарши қўймаяпти.
“Биз республика истаган ва ўзаро алоқада бўлиши мумкин бўлган барча давлатлар билан муносабатларни ўрнатиш учун Ўзбекистон раҳбариятининг йўналишини қўллаб-қувватлаймиз. Ва бу нормал ҳолат. Яъни, биз қарши ишламаймиз, Ўзбекистон билан муносабатларимиз учун ишлаймиз", - деди Россия дипломатик ваколатхонаси раҳбари.
Шунингдек, Мальгиновнинг қўшимча қилишича, шунга асосланиб, қарши ишлайдиган бошқа давлатларнинг позицияси уни шахсан жуда ранжитмоқда. Ахир, бу одамлар манфаати учун эмас, балки мақсадли равишда бутун мамлакатга қарши ишлайди. Ва бу ўтган асрга хос зиддиятли ёндашувдир. Россия раҳбарияти эса ҳамкорликдан ҳамманинг максимал фойда олиши тарафдори. Элчининг фикрига кўра, бу ҳам нормал ҳолат ҳисобланади
Ҳақиқий рақамлар
Мальгиновнинг сўзларига кўра, Россия ва Ўзбекистон ўртасидаги барча алоқалар тизимининг энг муҳим асосларидан бири бу савдо – инвестициявий ҳамкорликдир.
Анъанага кўра, Россиядан Ўзбекистонга етказиб бериладиган товарларнинг асосий гуруҳи металлар ва улардан тайёрланган маҳсулотлар, ёғоч, озиқ-овқат маҳсулотлари ва қишлоқ хўжалиги хом-ашёси, кимё саноати маҳсулотлари, каучук, минерал маҳсулотлардан иборат. Шу билан бирга, Россия тўқимачилик, озиқ-овқат маҳсулотлари, мева ва сабзавотлар, металлар ва улардан тайёрланган маҳсулотлар, машиналар, ускуналар ва транспорт воситаларини импорт қилади.
Бундан ташқари, РФ Ўзбекистон иқтисодиётига энг йирик инвестор бўлиб қолмоқда. Бугунги кунда Россиянинг умумий инвестициялари 13 миллиард доллардан ошган, бу умумий инвестицияларнинг 21 фоизини ташкил этади. Республикада қарийб 3 мингта Россия ва қўшма корхона фаолият кўрсатмоқда, Россияда эса Ўзбекистон резидентлари иштирокида 600 дан ортиқ компания рўйхатдан ўтган. Машинасозлик, металлургияга йирик инвестициялар йўналтирилмоқда, автомобилсозлик ва самолётсозлик, фармацевтика соҳасида истиқболли қўшма лойиҳалар мавжуд. Буларнинг барчаси янги иш ўринлари яратиш ва аҳоли фаровонлигини оширишни англатади.
Россия дипломатининг сўзларига кўра, ҳозирги воқеликда энергетика муҳим аҳамият касб этмоқда. Ўзбекистонда кўп йиллар давомида "ЛУКОЙЛ", "Газпром", "Татнефть", "Зарубежнефть", "Силовые машины", "РусГидро" каби Россия компаниялари муваффақиятли фаолият юритиб келмоқда. Россиянинг ушбу соҳадаги инвестицияларининг умумий ҳажми 12 миллиард долларни ташкил этади.
"Шунингдек, биз қишлоқ хўжалиги соҳасида ҳамкорлик қилиш учун катта имкониятларни кўрмоқдамиз. 2022 йилда мамлакатларимиз ушбу соҳадаги товар айланмасини деярли икки бараварга – 1,5 миллиард долларгача оширишга муваффақ бўлишди. Россия Ўзбекистонга кунгабоқар ёғи, буғдой ва қандолат маҳсулотларини етказиб беришни давом эттиришга тайёр", - дея таъкидлади элчи.
Мальгиновнинг фикрича, минтақалараро ҳамкорлик ўзаро савдо кўрсаткичлари ўсишининг энг муҳим омилларидан бири бўлиб қолмоқда. 2022 йилда Россия минтақалари расмий делегацияларининг 40 дан ортиқ ташрифлари, шу жумладан Россия Федерацияси ҳудудлар раҳбарлари даражасида бўлиб ўтган. Худди шу сондаги ташрифлар Ўзбекистон ҳудудлари томонидан амалга оширилган, бу эса кооперация алоқаларини чуқурлаштиришдан ўзаро манфаатдорлик ҳақида далолат беради.
Ҳозирги вақтда Россия Федерациясининг 80 та субъектлари Ўзбекистон билан ташқи савдо алоқаларини амалга оширмоқда. Савдо ҳажми бўйича энг юқори бўлган минтақалар рўйхатига Москва, Санкт-Петербург, Татаристон, Челябинск, Москва, Иваново, Ростов, Свердловск, Белгород, Оренбург ва Самара вилоятлари киради.
Дипломатнинг таъкидлашича, минтақалараро кун тартибидаги энг кўзга кўринган воқеа - 2022 йил апрель ойида Тошкентда ўтказилган "ИННОПРОМ. Марказий Осиё" кўргазмаси бўлиб, унинг доирасида Россиянинг 16та минтақа вакиллари умумий қиймати 1 миллиард доллардан ошадиган 30 дан ортиқ инвестиция келишувлари ва 200 та шартнома имзолашган. Бу йил ўзаро савдо ва инвестицияларни илгари суриш, ишбилармон доиралар, биринчи навбатда, кичик ва ўрта бизнес ўртасидаги тўғридан-тўғри мулоқотни кенгайтиришда катта амалий роль ўйнайдиган Россия-Ўзбекистон минтақалараро ҳамкорлик форуми режалаштирилган.
"Мамлакатларимизнинг иқтисодий алоқаларини янада жадаллаштириш нуқтаи назаридан Ўзбекистон томонининг Евроосиё иқтисодий иттифоқида кузатувчи сифатидаги иштирокини фаолллаштириш, унинг Евроосиё иқтисодий комиссияси билан ўзаро ҳамкорлиги, Евроосиё тараққиёт банкига қўшилиш тўғрисидаги қарори мантиқан тўғри бўларди. Ўзбекистон томонидан миллий қонунчиликни иттифоқ стандартлари ва меъёрлари билан уйғунлаштириш бўйича олиб борилаётган ишлар муҳим деб ҳисоблаймиз", – деди элчи.
Шу билан бирга, унинг қўшимча қилишича, бугунги кунда ЕОИИ Ўзбекистон маҳсулотларини экспорт қилишнинг асосий йўналиши бўлиб қолмоқда ва Ўзбекистоннинг унга тўлиқ аъзо бўлиши тарифли, тарифсиз, божхона ва бошқа тўсиқларни олиб ташлашга имкон беради. Қолаверса, бизнес учун қўшимча имкониятлар, янги бозорлар ва адолатли рақобат учун шароитлар юзага келади.
Изоҳлар мавжуд емас