Ўзбекистон, Тошкент - Batafsil.uz. Ўзбекистоннинг биринчи атом электр станцияси (АЭС) учун идеал жойни излаш 2017 йилдан бери давом этаётган ҳақиқий квестга ўхшарди. Дастлаб экспертлар Навоий ва Бухоро вилоятлари чегарасидаги Тўдакўл кўли яқинидаги ҳудудни кўздан кечиришди, аммо батафсил ўрганишлардан сўнг Жиззах вилоятидаги Тузкон яқинидаги майдон танланди.
Batafsil.uz мухбири бўлажак АЭС қурилишида бўлиб, танлов соф прагматика ва хавфсизлик асосила белгиланганлигига амин бўлди.
9 баллни ҳисобга олиш
АЭС қурилиши дирекцияси раҳбари Абдужамил Калмуратовнинг сўзларига кўра, участка республиканинг деярли марказида жойлашган: бу қулай логистика, зарур инфратузилмага осон кириш ва мутахассислар ишлаши учун объектларни жойлаштиришни енгиллаштиради.
Майдонни танлашда энг муҳим омил, албатта, сейсмик хавфсизлик бўлди. Қалмуратов ҳудуднинг сейсмик ва об-ҳаво кўрсаткичлари халқаро талабларга тўлиқ жавоб беришини таъкидлади.
"Буни сейсмологлар ва лойиҳа институтлари билан бирга олиб борган ҳисоб-китобларимиз ҳам кўрсатиб турибди. Бўлажак станциянинг бутун ҳудуди бўйлаб ўрнатилган 150 дан ортиқ датчиклар 2018 йилдан бери кузатув олиб бормоқда. Лойиҳа ишларини якунлаш учун барча маълумотлар мунтазам равишда қайта текширилади ва лойиҳа институтлари билан солиштирилади", - деди у.
Эслатиб ўтамиз, станция 9 баллгача бўлган юқори сейсмик юкланишларга мўлжалланган бўлади. Хавфсизлик учун сейсмик назорат ва аварияга қарши ҳимоя тизимлари жавоб беради. Биринчиси реал вақт режимида ер силкинишларини қайд этади. Иккинчиси - зилзила содир бўлганда реакторларни автоматик равишда тўхтатади: ўртача силкинишларда уларни текширувдан сўнг қайта ишга тушириш мумкин бўлади, максимал силкинишларда эса майдонни эксплуатация қилиш имконсиз бўлиб қолади..
Сув масаласи қандай бўлади?
Сув омили Тузкон кўлига яқин бўлишига қарамай, бўлажак АЭС учун майдон танлашда ҳал қилувчи аҳамиятга эга эмас эди. Абдужамил Калмуратовнинг айтишича, дастлаб маҳаллий сув ҳавзасидан фойдаланиш имконияти кўриб чиқилган бўлса-да, кейинчалик бу ғоя йўққа чиққан.
"Тузкан кўлининг суви жуда минераллашган бўлиб, уни ишлатиш мақсадга мувофиқ эмас", - деди у.
Бироқ, асосий сабаб технологияда: станция сув ресурсларини тежаш учун муҳим бўлган қуруқ градирнялар билан жиҳозланади.
Маълумот. Қуруқ градирня (ёки қуруқ совитиш минораси) - бу совитувчи суюқликнинг атмосфера ҳавоси билан тўғридан-тўғри алоқасисиз саноат жараёнларидан ортиқча иссиқликни олиб ташлаш учун мўлжалланган тизим. Буғланиш тамойили бўйича ишлайдиган ва йўқотишларни тўлдириш учун жуда кўп миқдорда сув талаб қиладиган анъанавий ҳўл градирнялардан фарқли ўлароқ, қуруқ градирнялар ҳаво радиатори тамойили бўйича ишлайди.
Уларнинг ишлаш тартиби қуйидагича: иссиқ сув ёки буғ қувурлар тизимида (автомобиль радиаторига ўхшаш) ёпиқ контур бўйлаб айланади. Вентиляторлар бу қувурларни ташқи ҳаво билан шамоллатади, бу эса суюқликни совитиб, иссиқликни олиб кетади.
Ўзбекистон каби сув танқис бўлган мамлакатларда қуруқ градирнянинг асосий афзаллиги - бу минимал ресурслар сарфи. Улар сувни буғлатиш учун эмас, балки фақат ёпиқ циклда айланиш учун ишлатади, бу эса уларни қурғоқчил ҳудудлар учун жуда қулай қилади.
Жиззахдаги АЭС айнан шу технология туфайли минераллашган кўл сувидан фойдаланмасдан ишлай олади. Бу омил охир-оқибат сейсмик ва логистикага эътибор қаратган ҳолда қурилиш жойини тасдиқлаш имконини берди.
Аввалроқ Enter Engineering компанияси Ўзбекистондаги биринчи атом электр станциясини қуриш бўйича субпудратчи этиб тайинлангани ҳақида хабар берилган эди. Бу ҳақда Batafsil.uz мухбири Жиззах вилояти Фориш туманида жойлашган бўлажак станция майдончасига уюштирилган пресс-тур давомида хабар топди.
Изоҳлар мавжуд емас