Ўзбекистон, Тошкент - Batafsil.uz. Ўзбекистон Жаҳон савдо ташкилотига аъзо бўлиш бўйича музокараларнинг якуний босқичида турибди: фақат икки давлат билан муносабатларни мувофиқлаштириш қолди. 2026 йил март ойига қадар республика ташкилотнинг тўлақонли аъзоси бўлиши кутилмоқда. Шу аснода ижтимоий тармоқларда турли баҳс-мунозаралар кўпаймоқда. Асосий саволлардан бири - автомобиллар ҳақиқатан ҳам арзонлашадими?
Бу саволга иқтисодчи Шуҳрат Бобохўжаев жавоб берди.
Узоқ йўл ва танаффуслар сабаби
Ўзбекистон ЖСТга аъзо бўлиш учун 1994 йилда ариза берган. Ўшандан бери ташкилотга бўлган қизиқиш бир неча бор сусайиб, яна пайдо бўлди. Экспертнинг сўзларига кўра, бунга ҳам ички ривожланиш устуворликлари, ҳам ташқи омиллар таъсир кўрсатган. Унинг таъкидлашича, сўнгги йилларда ЖСТнинг халқаро савдодаги роли пасайган.
"Халқаро санкциялар туфайли кўплаб механизмлар ишламай қолди. Мисол тариқасида Россияга нисбатан асоссиз, ЖСТ қоидаларини бузувчи иқтисодий санкцияларни келтириш мумкин", - деди Бобохўжаев.
2024 йилда вазият ўзгарди. Август ойида президент Шавкат Мирзиёев Нукусда тадбиркорлар олдида нутқ сўзлаб, 2026 йилда ЖСТга аъзо бўлиш бўйича "катта қадамлар" бошлангани ва ички бозорда тенг рақобатни таъминлаш зарурлигини айтган эди.
"Республика ниятларининг жиддийлиги ҳукумат ҳужжатининг қабул қилиниши ва халқаро савдо маркази томонидан қўллаб-қувватлаш лойиҳасининг ишга туширилиши билан тасдиқланади", - деди эксперт.
Арзонроқ бўладими?
ЖСТга қўшилгандан сўнг нархлар пасайиши мумкинлиги сабабли, ҳозир машина сотиб олмаган маъқул, деган фикр жамоатчилик томонидан фаол муҳокама қилинмоқда. Аммо воқелик мураккаброқ.
Мутахассиснинг сўзларига кўра, баъзи соҳалар учун ижобий таъсир ҳақиқатан ҳам кутилмоқда. Автомобилсозлик, кимё саноати, тўқимачилик маҳсулотлари экспорти шулар жумласидан. Истеъмолчи учун, дейди Бобохўжаев, ЖСТга аъзо бўлиш ҳақиқатан ҳам фойда келтириши мумкин:
"Халқ маҳаллий монополистлар, протекционизм сиёсати, юқори нархлар ва паст рақобатдан чарчади".
Аммо автомобиллар нархининг кескин ва бир зумда тушиб кетишини кутиш керак эмас. Бунга божхона тўловларининг пасайиш графиклари, параллел солиқ ўзгаришлари, хорижий брендлар ва маҳаллий йиғиш лойиҳаларининг кириб келиш тезлиги ва бошқалар таъсир кўрсатади.
"Шу билан бирга, Ўзбекистоннинг ЖСТга аъзо бўлиши республика учун муҳим аҳамиятга эга бўлган қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари савдосини ривожлантириш ва аграр секторни қўллаб-қувватлаш механизмини шакллантиришга қандай таъсир кўрсатишини олдиндан айтиш қийин", - деди Бобохўжаев.
Маҳаллий бизнес учун хатарлар
Бозорни очиш нафақат фойда, балки маҳаллий компаниялар, айниқса, протекционизм шароитида ишлашга одатланганлар учун муаммо ҳамдир.
"Маҳаллий бизнес қаттиқ рақобатга ҳали тайёр эмас. Бу бир қатор корхоналарнинг банкрот бўлишига ва ишсизликнинг кўпайишига олиб келади," - дея огоҳлантирди эксперт.
Кўпчилик учун ЖСТга аъзо бўлиш жадал модернизация, харажатларни оптималлаштириш ва юқори сифат стандартларига эришиш зарурлигини англатади.
EОИИ билан алоқадорлик
ЖСТга аъзо бўлиш масаласи бошқа йирик йўналиш - ЕОИИга аъзо бўлиш эҳтимоли билан чамбарчас боғлиқ. ЕОИИ мамлакатлари аллақачон ЖСТга аъзо. Экспертнинг сўзларига кўра, Ўзбекистон учун ушбу жараёнларни синхронлаштириш муҳим:
"Маҳаллий ишлаб чиқарувчилар Россия ва Қозоғистон бозорига эркин кириш, шунингдек, инвестициялар ва технологиялардан янада қулай фойдаланиш имкониятига эга бўладилар".
Изоҳлар мавжуд емас